Nieuws is het weerbericht terwijl het klimaat verandert
De gezichtsbepalende ontwikkelingen van onze tijd voltrekken zich grotendeels buiten beeld – tot het rampzalige resultaat op ons scherm verschijnt. Omvallende banken bijvoorbeeld. Hoe kan het dat grote crises bijna altijd pas op de nieuwsradar komen als het al te laat is? Rob Wijnberg schreef een sterk stuk op decorrespondent.nl waarin hij uitlegt hoe dit komt.
Momentopnames
De grootste valkuil is dat nieuws bijna altijd gaat over momentopnames. Dit criterium noemt men ‘actualiteit’: het moet recent en op een specifiek moment in de tijd plaatsvinden. Want, nieuws moet een reden hebben om vandaag te melden – en niet morgen, of overmorgen, of volgende week. Is iets elke dag aan de gang dan komt het niet op een voorpagina en wordt het geen opening van het journaal. Ontwikkelingen die niet momentaan maar structureel zijn, kennen geen ‘aanleiding om het te brengen.’ Of, zoals dat in jargon heet: hebben geen ‘haakje’ om het aan op te hangen.
Omdat nieuws hoofdzakelijk uit een aaneenschakeling van losse, op zichzelf staande gebeurtenissen bestaat, worden dieperliggende ontwikkelingen sterk onderbelicht. Terwijl de media puntjes zetten, trekt niemand een rode draad. Klimaatverandering is een goed voorbeeld: als er geen wetenschap maar alleen journalistiek was geweest, dan was dit trage, onzichtbare, onsensationele probleem nooit een issue geworden. Een plaatselijke hevige storm is dat wel. Nieuws is het weerbericht terwijl het klimaat verandert.
Alternatieve feiten
Een tweede belangrijke factor is dat je soms niet meer weet wat je moet geloven. We worden overspoeld door tegenstrijdige berichten en meningen. En nu hebben we te maken met een nieuw fenomeen: Trump deinst niet terug voor de creatie van een geheel nieuwe realiteit: alternatieve feiten waarin hij vervolgens zelf echt lijkt te gaan geloven: bij zijn inauguratie waren meer mensen dan bij Obama. Punt uit. It’s great. It’s true. Hij is zó overtuigd van de eigen waarheid dat hij die op anderen overbrengt. En als het hem uitkomt verandert hij eenvoudigweg van mening. Waait hij met de gunstigste wind mee of is dat tactiek?
Door stelselmatig van mening te veranderen en zelfs aantoonbaar te liegen, raakt het nieuwskijkende publiek op een gegeven moment de draad kwijt. Deze tactiek staat in de psychologie bekend als gaslighting: een vorm van manipulatie met als doel twijfel te zaaien bij individuen of groepen door consequent aantijgingen te ontkennen, jezelf tegen te spreken en te liegen, in de hoop dat men de eigen perceptie gaat wantrouwen. Bovendien gaan mensen op deze manier in verschillende waarheden geloven en wie kan dan nog uitmaken wie gelijk heeft? We weten stomweg niet meer wat feiten en wat ‘alternatieve feiten’ zijn. En als er geen gedeelde realiteit meer is, lijkt niemand meer ‘waarheidsgetrouw’. Menselijk als mensen zijn, geloven we dan maar wat we graag willen geloven. Wat we niet willen geloven kan gewoon niet waar zijn. Totdat we ons neus stoten aan de harde realiteit.
Meer lezen? Zie het volledige artikel van Rob Wijnberg op decorrespondent.nl.
Ceciel Fruijtier, 1 februari 2017
Ceciel onderneemt sinds 2007 vanuit haar bedrijf Fruijtier tekst&advies. Zij redigeert en herschrijft teksten die in de steigers staan, maar nog niet voor publicatie geschikt zijn. Denk bijvoorbeeld aan blogs, artikelen en beleidsstukken. Haar persoonlijke drijfveer: zinvolle informatie toegankelijk maken, zodat die zijn weg in de wereld vindt.
Naast tekstredacteur is Ceciel ghostwriter en auteursbegeleider. Zij assisteert mensen die overborrelen van de inhoud om dat goed op papier te krijgen. Ook verzorgt zij formatontwikkeling van informatieve uitgaven zoals brochures en boeken. Teksten inkorten, samenvatten en zo nodig herschrijven doet zij graag.
